Trong cuộc hội thảo ngày 24.11 tại Hà Nội, bà Đỗ Hồng Phương, chuyên gia dinh dưỡng của Quỹ Nhi đồng Liên Hiệp Quốc (UNICEF), đã đặc biệt nhấn mạnh tình trạng thừa cân và béo phì của trẻ em tại Việt Nam đang tăng dần. Trong nhóm trẻ từ 5 đến 19 tuổi, tỷ lệ thừa cân và béo phì đã tăng từ 8,5% năm 2010 lên 19% năm 2020, và trong khu vực thành thị更是高达 26,8%. Đây là một số cao hơn tỷ lệ trung bình của khu vực Đông Nam Á là 17,3%. Nếu không có các biện pháp can thiệp hiệu quả và kịp thời, dự kiến đến năm 2030, gần 2 triệu trẻ em trong độ tuổi 5 - 19 tuổi sẽ bị thừa cân và béo phì.

Nguyên nhân gia tăng tỷ lệ thừa cân, béo phì

Nguyên nhân gia tăng tỷ lệ thừa cân và béo phì được chỉ ra có sự tương đồng ở nhiều quốc gia. Một trong những nguyên nhân chính là sự tiêu thụ nhiều đồ uống có đường, cùng với việc tiêu thụ thấp các loại rau, củ và trái cây, cũng như thiếu vận động. Theo bà Trương Thị Tuyết Mai, Phó viện trưởng Viện Dinh dưỡng quốc gia, trẻ em từ 2 - 5 tuổi nếu thường xuyên uống nước ngọt thì nguy cơ béo phì sẽ tăng lên 43%. Béo phì ở trẻ em là một vấn đề toàn cầu và cần được giải quyết khẩn cấp. Chúng ta thường xuyên báo động về tình trạng này tại Việt Nam. Tỷ lệ trẻ em và vị thành niên thừa cân và béo phì đã tăng gấp đôi sau 10 năm và tăng gấp 3 ở khu vực đô thị và thành phố lớn. Khi nhìn vào biểu đồ dịch tễ học về béo phì ở trẻ em và vị thành niên, chúng ta có thể coi đây là một đại dịch và cần giải quyết nó ngay lập tức.

Thuế đồ uống có đường 10% chưa đủ mạnh

Theo ông Nguyễn Huy Quang (Tổng hội Y học Việt Nam, nguyên Vụ trưởng Vụ Pháp chế - Bộ Y tế), đồ uống có đường không chỉ là một trong những nguyên nhân gây thừa cân và béo phì mà còn là nguyên nhân gây ra nhiều bệnh khác. Xu hướng sử dụng đồ uống có đường tại Việt Nam đang tăng cao và vượt nhiều quốc gia như Thái Lan và Indonesia. Hiện nay trên thế giới có 104 quốc gia đánh thuế tiêu thụ đặc biệt với đồ uống có đường trên phạm vi cả nước, và 3 quốc gia đánh thuế tại một số bang và địa phương. ASEAN cũng có 6 quốc gia đã thực hiện đánh thuế tiêu thụ đặc biệt với đồ uống có đường. Hoàn toàn ủng hộ đánh thuế tiêu thụ đặc biệt với đồ uống có đường, nhưng ông Quang cũng bày tỏ sự lăn tăn với mức đánh thuế là 10%. Ông cho rằng có ý kiến rằng cần tăng thêm mức thuế mới có thể đảm bảo tăng giá sản phẩm và thay đổi hành vi của người tiêu dùng. Nếu đánh thuế ở mức 10% thì tác động không quá lớn.

Thuế tiêu thụ đặc biệt là biện pháp hiệu quả

Theo bác sĩ Nguyễn Tuấn Lâm, chuyên gia của Tổ chức Y tế thế giới (WHO), tiêu thụ nước ngọt tại Việt Nam đã tăng rất nhanh trong 15 năm qua. Tỷ lệ thừa cân, béo phì và tiểu đường tuýp 2 cũng đang tăng nhanh ở Việt Nam. Thuế tiêu thụ đặc biệt là một biện pháp rất hiệu quả để làm giảm việc sử dụng nước ngọt. Hiện đây là thời điểm rất thích hợp và cần thiết để áp thuế đồ uống có đường. Mức thuế 10% của giá bán của nhà sản xuất và áp dụng trong 1 năm là rất nhỏ và có tác động không nhiều. Việt Nam nên xem xét áp dụng lộ trình tăng thuế hàng năm để đưa thuế đồ uống có đường lên đến 40% của giá bán nhà sản xuất (tức là 20% giá bán lẻ theo khuyến nghị của WHO) vào năm 2030 để bảo vệ sức khỏe cho thế hệ tương lai. Đồng thời, Việt Nam cũng nên tạo môi trường thuận lợi để giảm tiêu thụ đồ uống có đường như thông báo trước qua nhãn mặt, cấm quảng cáo…

Bà Bùi Thị Quỳnh Thơ's看法

Bà Bùi Thị Quỳnh Thơ, Ủy viên chuyên trách Ủy ban Kinh tế của Quốc hội, cho rằng đánh thuế tiêu thụ đặc biệt với đồ uống có đường ở mức 10% như dự thảo là chấp nhận được. Đánh thuế nhằm hạn chế tình trạng thừa cân và béo phì một cách nhất định. Tuy nhiên, do các phân tích cho thấy đồ uống có đường không phải là nguyên nhân duy nhất gây thừa cân và béo phì, bà Thơ đề xuất cơ quan soạn thảo luật và Chính phủ nên cân nhắc thêm để đưa ra giải pháp tổng hòa hơn. Ví dụ, các loại thức ăn công nghiệp, đồ ăn nhanh… cũng là thực phẩm cần được nghiên cứu và đánh thuế tiêu thụ đặc biệt ở mức cao. Đánh thuế riêng cho đồ uống có đường thì chưa đủ để ngăn chặn tình trạng thừa cân và béo phì.