Bác sĩ Phạm Ánh Ngân, từ Bệnh viện Đại học Y Dược TP.HCM – cơ sở 3, đã đưa ra một số lý giải về vấn đề này. "Vì sao có một số người ăn nhiều nhưng vẫn gầy" là một thắc mắc vui đối với những người dễ dàng tăng cân dù trông có vẻ ăn ít, nhưng cũng là vấn đề cần được tìm hiểu ở những người muốn tăng cân nhưng lại ăn nhiều vẫn gầy. Để giải đáp vấn đề này, chúng ta cần tìm hiểu những khái niệm về các yếu tố cơ thể ảnh hưởng đến cân nặng.

Thể hình cơ thể và đặc điểm sinh lý

Năm 1940, nhà tâm lý học William H. Sheldon (người Mỹ) đưa ra lý thuyết về hình dạng cơ thể và đặc điểm sinh lý có thể được phân thành 3 loại chính ectomorph (tạng người gầy, cơ địa khó tích mỡ), mesomorph (tạng người lực, khung xương to và chắc chắn) và endomorph (tạng người béo, cơ địa dễ tích mỡ). Trong đó, ectomorph là nhóm có cơ địa khó tích mỡ, tỷ lệ mỡ thấp, khó tăng khối lượng cơ. Những người thuộc nhóm này sẽ khó tăng cân ngay cả khi ăn nhiều và cần một chế độ ăn giàu calo, giàu protein và chất béo lành mạnh để hỗ trợ tăng cân, tăng cơ.

Thể người gầy

Tạng người gầy là một trong những yếu tố ảnh hưởng đến cân nặng. Những người thuộc nhóm này có cơ địa khó tích mỡ hơn. Ví dụ, khi quan sát một người gầy, có thể thấy rõ sự khó tích mỡ của cơ thể của họ. Đây là một đặc điểm đặc biệt của nhóm ectomorph.

Thể người béo

Ngược lại, endomorph là nhóm có thể có thể dễ dàng tích mỡ. Nhưng cũng có những trường hợp người này ăn nhiều nhưng vẫn gầy. Điều này chứng tỏ rằng không phải chỉ phụ thuộc vào hình dạng cơ thể.

Yếu tố tỷ lệ trao đổi chất cơ bản

Một số người có tốc độ trao đổi chất tự nhiên cao hơn, tiêu hao nhiều calo ngay cả khi nghỉ ngơi. Tỷ lệ trao đổi chất cao thường liên quan đến yếu tố di truyền hoặc do rối loạn chức năng tuyến giáp. Tỷ lệ trao đổi chất có thể thay đổi giữa các nhóm chủng tộc do ảnh hưởng của yếu tố di truyền, thành phần cơ thể (khối cơ, mỡ), và hormone nội tiết. Như người châu Á, đặc biệt là Đông Á (như Trung Quốc, Nhật Bản, Hàn Quốc), thường có tỷ lệ trao đổi chất thấp hơn người da trắng và da đen. Các nghiên cứu ở Nhật Bản và Trung Quốc cho thấy tỷ lệ trao đổi chất thấp hơn khoảng 7-12% so với các quần thể phương Tây ở cùng một mức cân nặng.

Những bệnh lý di truyền ảnh hưởng đến hấp thu dinh dưỡng

Một số bệnh lý di truyền có thể ảnh hưởng đến việc hấp thu dinh dưỡng, như bệnh xơ nang do đột biến gien gây suy giảm chức năng tuyến tụy ngoại tiết, dẫn đến thiếu enzyme tiêu hóa. Từ đó dẫn đến hậu quả là không tiêu hóa được chất béo, protein và một số vitamin tan trong dầu. Hoặc như bệnh không dung nạp gluten di truyền do đột biến gây phá hủy các nhung mao ruột, giảm diện tích hấp thu các chất dinh dưỡng. Hội chứng rối loạn hấp thu carbohydrate di truyền gây kém hấp thu năng lượng từ tinh bột, dẫn đến suy dinh dưỡng.

Sự hấp thu dinh dưỡng và các thói quen

Theo bác sĩ Ngân, đối với người khỏe mạnh, sự hấp thu dinh dưỡng có thể bị giảm do các thói quen và yếu tố sau:

Ăn quá nhanh và nhai không kỹ

Ăn quá nhanh và nhai không kỹ làm giảm khả năng hấp thu chất dinh dưỡng. Khi ăn quá nhanh, cơ thể không thể phân tích và hấp thu chất dinh dưỡng một cách hiệu quả. Điều này có thể dẫn đến tình trạng ăn nhiều nhưng vẫn gầy.

Sử dụng quá nhiều chất bổ sung hoặc tương tác thuốc

Ở người khỏe mạnh, nếu dùng nhiều chất bổ sung, các chất dinh dưỡng có thể cạnh tranh hấp thu lẫn nhau. Ví dụ như uống quá nhiều kẽm có thể cản trở hấp thu đồng. Điều này cũng có thể ảnh hưởng đến việc tăng cân.

Chất xơ trong các thực phẩm

Chất xơ không hòa tan (như cellulose) tăng cường tốc độ di chuyển của thức ăn qua ruột và có thể cản trở hấp thu chất béo, vitamin tan trong dầu (A, D, E, K). Chất xơ hòa tan (như pectin) có thể liên kết với axit mật và chất béo, làm giảm hấp thu lipid. Một số thực phẩm chứa các chất tự nhiên có thể ức chế enzyme tiêu hóa, như Phytate trong các loại hạt và ngũ cốc nguyên cám, giảm hấp thu các khoáng chất như sắt, kẽm, canxi. Tannin trong trà và cà phê, gây ức chế hấp thu sắt. Protease inhibitors trong đậu sống (ví dụ: đậu nành), làm giảm tiêu hóa protein.

Y học cổ truyền và thực dưỡng

Theo y học cổ truyền, người khó tăng cân thuộc một số dạng thể chất nhất định. Như thể chất khí hư, dương hư, huyết hư, âm hư… ảnh hưởng công năng vận hóa của tỳ vị. Vòng xoáy của thể chất hư yếu cộng với công năng tỳ vị suy kém sẽ khiến cho quá trình nuôi dưỡng cơ thể bị ảnh hưởng.Trong phép dưỡng sinh, y học cổ truyền rất chú trọng đến thực dưỡng. Đối với người thể chất hư như khí hư, cần chú trọng các thực phẩm dễ tiêu như cháo gạo nếp, phối hợp với các gia vị như gừng, tiểu hồi, các thảo dược như nhục đậu khấu, sơn tra, trần bì. Đối với người thể chất dương hư, cần chú trọng các thực phẩm có tính ấm như thịt dê, thịt gà ác, các gia vị như quế, hồi hương, các thảo dược như sa nhân, thảo quả, hạt sen…